Jaki nauczyciel taka szkoła
Przez Polskę przetacza się fala dyskusji o zmianach w systemie oświaty, ale najważniejsze pytania związane są z jakością nauczania, dotyczą nauczycieli, jacy powinni być, na jakich wartościach powinni się opierać? Wbrew pozorom odpowiedź jest prosta. Polscy i polonijni nauczyciele, bo na sprawę trzeba patrzeć szerzej ze względu na to, że poza Macierzą żyje prawie 20 milionów Polaków, muszą być wierni wielowiekowej tradycji opartej na etosie polskiego nauczyciela, który głęboko oparty jest na wartościach chrześcijańskich i patriotycznych. Etos polskiego nauczyciela wyrasta z tysiącletniej, chrześcijańskiej kultury Narodu i brał zawsze udział w zaszczepianiu wartości patriotycznych i chrześcijańskich w Narodzie.
W starożytnej Grecji ethos, czyli obyczaj, oznaczał postawę człowieka przejawiającą się w jego postępowaniu moralnym, szczególnie w stosunku do innych ludzi. Z postawy tej można było odczytać normy, jakimi się kierował, hierarchię wartości czy światopogląd, jaki wyznawał. Wartości te składały się na moralny obraz danego człowieka, sumowały się w pewien wzorzec, sposób bycia, styl postępowania, czyli etos. Etos nauczyciela zajmował zawsze szczególną pozycję, zwłaszcza w Polsce, określał przywilej przynależności do elity społecznej, ale też nakładał szczególny obowiązek zachowania wysokiej kultury bycia.
Każdy nauczyciel i wychowawca winien być przekonany o swojej niezwykle szlachetnej i ważnej społecznie misji wychowania młodego pokolenia. Nauczyciel jako człowiek ważnej społecznie misji edukacyjnej ma prezentować sobą wartości, które przekazuje dzieciom i młodzieży, ma być dla nich żywym wzorem dojrzałej osobowości, prawej, szlachetnej, wrażliwej i odpowiedzialnej za siebie i za innych. W aspekcie ogólnym, osobowym, powinien starać się o wysoki stopień kultury osobistej. Oznacza to systematyczny obowiązek pracy nad sobą, rozwój zainteresowań wyższych, pogłębianie horyzontów myślowych, co umożliwi mu rozwiązywanie podstawowych problemów światopoglądowych i egzystencjalnych. Nauczyciel jako człowiek ma też obowiązek troszczenia się o prawidłowe działanie własnego sumienia przez pogłębianie znajomości norm moralnych i konsekwentne realizowanie ich we własnym życiu.
Wysoce eksponowana rola społeczna nauczyciela, szacunek i zaufanie, jakiego doświadcza, a także ponadprzeciętne oczekiwania pod adresem jego postawy powodują, że jest odbierany w danym środowisku jako konkretny wzorzec. Dobry nauczyciel, kierując się dojrzałym sumieniem, oddając się bez reszty swoim obowiązkom, staje się dla swoich uczniów także takim wysokim wzorem. Etos polskiego nauczyciela wyrasta z tysiącletniej, chrześcijańskiej kultury Narodu i brał zawsze udział w zaszczepianiu wartości patriotycznych i chrześcijańskich w Narodzie. Dopiero barbarzyństwo komunizmu po drugiej wojnie światowej zakłóciło ten proces. Wyjątkową misję polskiego nauczyciela mają do wypełnienia pedagodzy polonijni i polscy nauczyciele na Kresach. Nauczyciele polonijni mają też wyjątkowe obowiązki, oprócz nauczania języka polskiego i przekazywania wiedzy o polskiej historii i kulturze, pomagają także rozwijać poczucie polskiej tożsamości u dzieci. To wielka odpowiedzialność wobec przeszłych i przyszłych pokoleń.
Jakie zatem zadanie ma polski nauczyciel w kraju i poza granicami, w tym na Kresach? Odpowiedzi warto poszukać w słowach Jana Pawła II, które skierował do nauczycieli w Łowiczu 4 czerwca 1999 roku mówiąc: „Podjęliście się wielkiego zadania przekazywania wiedzy. Stoicie przed trudnym i poważnym wyzwaniem. Młodzi was potrzebują. Oni szukają wzorców, które byłyby dla nich punktem odniesienia. Oczekują odpowiedzi na wiele zasadniczych pytań, jakie nurtują ich umysły i serca, a nade wszystko domagają się od was przykładu życia. Trzeba, abyście byli dla nich przyjaciółmi, wiernymi towarzyszami i sprzymierzeńcami w młodzieńczej walce. Pomagajcie im budować fundamenty pod ich przyszłe życie. Potrzeba szczególnej wrażliwości ze strony wszystkich, którzy pracują w szkole, aby stworzyć w niej klimat przyjaznego i otwartego dialogu. We wszystkich szkołach niech panuje duch koleżeństwa i wzajemnego szacunku, co było i jest charakterystyczne dla szkoły polskiej. Szkoła winna stać się kuźnią cnót społecznych, tak bardzo potrzebnych naszemu Narodowi. Trzeba, aby ten klimat przyczynił się do tego, by dzieci i młodzież mogły otwarcie przyznawać się do swoich przekonań religijnych i zgodnie z nimi postępować. Starajmy się rozwijać i pogłębiać w sercach dzieci i młodzieży uczucia patriotyczne i więź z Ojczyzną. Wyczulać na dobro wspólne Narodu i uczyć ich odpowiedzialności za przyszłość. Wychowanie młodego pokolenia w duchu miłości Ojczyzny ma wielkie znaczenie dla przyszłości Narodu. Nie można służyć dobrze Narodowi, nie znając jego dziejów, bogatej tradycji i kultury. Polska potrzebuje ludzi otwartych na świat, ale kochających swój rodzinny kraj.” Nic dodać, nic ująć.
dr Bogusław Rogalski
